Rózgą po nogach, czyli Wielkanoc po polsku [TRADYCJE i ZWYCZAJE]

Wielkanoc jest świętem upamiętniającym zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. W chrześcijaństwie każda niedziela jest pamiątką zmartwychwstania Chrystusa, ale Niedziela Zmartwychwstania jest z nich najbardziej uroczysta.

Przed Wielkanocą robimy wielkie świąteczne porządki nie tylko po to, by mieszkanie lśniło czystością. Porządki mają także symboliczne znaczenie - wymiatamy z mieszkania zimę, a wraz z nią wszelkie zło i choroby.

To dawny ludowy zwyczaj wielkanocny. W trakcie rygorystycznie przestrzeganego wielkiego postu jedzenie najczęściej ograniczało się do żuru i śledzi. Nie jedzono nie tylko mięsa i tłuszczów roślinnych, ale również nabiału i cukru. Kiedy więc post dobiegał końca, tradycją w Wielki Piątek wieczorem lub w Wielką Sobotę rano był tzw. pogrzeb żuru i śledzia, będący symboliczną zemstą na uprzykrzonym postnym jadłem. Wynoszeniu z domu śledzia i żuru towarzyszyły żartobliwe przyśpiewki i okrzyki. Śledzia, niekiedy wyciętego z drewna lub tektury, wiązano na grubym powrozie i wieszano na wierzbie nad drogą. Natomiast garnek z żurem zakopywano w ziemi lub wylewano.

Święcenie pokarmów i odwiedzanie Grobów Pańskich należą do najpowszechniejszych zwyczajów wielkanocnych. Pokarmy święcimy w Wielką Sobotę. Do koszyczków wkładamy m.in. babkę wielkanocną, chleb, chrzan, kiełbasa i jajko. W rytuale święcenia wymieniane są niektóre potrawy na przykład oddzielna modlitwa poświęcona jest jajku, które jest symbolem życia.

Rezurekcja to uroczyste nabożeństwo w kościele katolickim, połączone z procesją, którego celem jest obwieszczenie światu Dobrej Nowiny o Zmartwychwstaniu Jezusa. W procesji obok Hostii w monstrancji niesiony jest krzyż procesyjny ozdobiony na tę okazję czerwoną stułą oraz figurka Jezusa Zmartwychwstałego. Może odbyć się na zakończenie Wigilii Paschalnej albo w poranek wielkanocny przed pierwszą mszą świętą. Musi się jednak zacząć nie później niż o świcie.

Zajączek, kogutek i rzucanie jajkami

Te zwyczaje nie wszędzie są kultywowane. Szukanie zajączka to zwyczaj, który przywędrował do Polski z Niemiec. Zakorzenił się w Wielkopolsce, w innych rejonach kraju nie jest zbyt dobrze znany. Polega na tym, że dorośli chowają w ogrodzie, na łące albo domowych zakamarkach słodycze, a dzieci chodzą i zbierają je do koszyczka. Kto uzbiera najwięcej łakoci, wygrywa. Zamiast koszyczków mogą być także gniazdka. Zmodyfikowana i uwspółcześniona wersja polega na wyszukiwaniu koszyczka pełnego prezentów. Od kilku lat prezentami obdarowuje się już nie tylko dzieci, ale również dorosłych. Szukanie zajączka to jednak doskonała okazja do spędzenia razem świątecznego czasu na świeżym powietrzu (jeśli dopisuje pogoda). We Francji czekoladowych jajek dzieci szukają w miejskich parkach.

Śmigus-dyngus, zwany też lanym poniedziałkiem jest zwyczajem związanym z Poniedziałkiem Wielkanocnym. Polewanie wodą nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i co roku odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. Dawniej wodą oblewano wyłącznie młode kobiety. Im bardziej panna była przemoczona, tym większe miała powodzenie u panów. Oblewaniu wodą czasem towarzyszyła chłosta! Śmigus oznaczał bowiem smaganie rózgami po nogach lub udach. Miało to symbolizować oczyszczenie z brudu, zdrowotnych dolegliwości, a nawet grzechu. Dyngus wywodzi się ze zwyczaju składania wizyt u znajomych i rodziny. Goście zazwyczaj mogli liczyć na poczęstunek oraz dary na drogę.